24 SIERPNIA 2022

9 min

Maciej Buczkowski 

Zdolność do kreowania oraz implementowania rozwiązań innowacyjnych jest jedną z kluczowych sił napędzających oraz pobudzających rozwój zarówno pojedynczych przedsiębiorstw, jak i całej gospodarki narodowej. Trampoliną dla tworzenia rozwiązań innowacyjnych są przede wszystkim projekty badawczo-rozwojowe - to w ich wyniku przedsiębiorstwa rozwijają się i poszerzają know-how, a w rezultacie znacząco ulepszają istniejące lub tworzą całkowicie nowe przełomowe rynkowo rozwiązania.

Naturalną cechą dla projektów B+R o wysokim stopniu innowacyjności jest to, że są one obarczone wysokim ryzykiem niepowodzenia. Stąd też niewątpliwą pomoc w częściowym jego zminimalizowaniu może stanowić wsparcie z funduszy europejskich z nowej perspektywy finansowej – w szczególności program FENG wspierający między innymi innowacje oraz współpracę nauki i biznesu, który przewiduje na ten cel przeznaczenie około 8 mld EUR.

Niestety złożoność procesu ubiegania się o dotacje może stanowić istotne wyzwanie dla wielu przedsiębiorców. Dlatego już na wczesnym etapie przygotowywania założeń projektowych warto pamiętać o podstawowych zasadach, które pozwolą zwiększyć szanse oraz skuteczność otrzymania takiego wsparcia, tj.:

1/ Klasyfikacja innowacji

Pierwszym krokiem w procesie aplikowania o dotacje powinno być określenie rodzaju innowacji. Zgodnie z podręcznikiem Oslo Manual 2018 wyróżniamy dwa główne rodzaje innowacji: innowacji produktowej i innowacji w procesie biznesowym.

Innowacja produktowa to nowy lub ulepszony wyrób lub usługa, które różnią się znacząco od dotychczasowych wyrobów lub usług przedsiębiorstwa i które zostały wprowadzone na rynek.

Innowacja w procesie biznesowym to nowy lub ulepszony proces biznesowy dla jednej lub wielu funkcji biznesowych, który różni się znacząco od dotychczasowych procesów biznesowych przedsiębiorstwa i który został wprowadzony do użytku przez przedsiębiorstwo.

Innowacje w procesach biznesowych dotyczą sześciu różnych funkcji przedsiębiorstwa. Dwie z nich odnoszą się do podstawowej działalności: wytwarzania i dostarczania produktów na sprzedaż, pozostałe dotyczą działalności wspomagającej (marketingu, systemów informacyjno-komunikacyjnych, administracji i zarządzania, rozwoju produktów i procesów biznesowych).

W przypadku projektów B+R najczęściej mamy do czynienia z innowacjami w obrębie produktów oraz w obrębie poszczególnych procesów produkcyjnych panujących w danym przedsiębiorstwie.

W innowacji produktowej ulepszenie oznacza w szczególności udoskonalenie pod względem specyfikacji technicznej, komponentów i materiałów czy też cech funkcjonalnych. Z kolei innowację w obrębie procesu należy rozpatrywać jako wdrożenie nowej lub ulepszonej metody produkcji, dostawy czy świadczenia usług. W szczególności chodzi tutaj o wprowadzanie zmian o charakterze technologicznym w obrębie technologii produkcji bądź też w zakresie całych procedur, procesów czy też technik wytwórczych wykorzystywanych w przedsiębiorstwie. W klasycznie ujętym modelu, korzyścią wdrożenia innowacji w obrębie procesu produkcji jest przede wszystkim oszczędność wynikająca z efektywniejszego sposobu prowadzenia danego procesu jak np. zmniejszenie zużycia energii lub surowca.

Zdarzają się również przypadki łączenia innowacji. Najczęściej oznacza to, że poszczególne wprowadzane zmiany o charakterze technologicznym w obrębie procesu wpływają w sposób bezpośredni na poprawę cech funkcjonalnych produktu końcowego.

2/ Określenie charakteru prac B+R

Jednym z trudniejszych etapów w procesie ubiegania się o dotację na projekt badawczo-rozwojowy jest właściwe zidentyfikowanie działań i czynności przedsięwzięcia mające charakter prac B+R. Należy także określić, czy zaplanowane prace dotyczą badań przemysłowych czy prac rozwojowych. Jest to istotne, ponieważ różnicuje działania pod katem wysokości dofinansowania –większe wsparcie można uzyskać na badania przemysłowe. Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 651/2014, regulującym kwestie pomocy publicznej, poszczególne typy badań oznaczają:

Badania przemysłowe – badania planowane lub badania krytyczne mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności celem opracowania nowych produktów, procesów lub usług, lub też wprowadzenia znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów lub usług. Uwzględniają one tworzenie elementów składowych systemów złożonych i mogą obejmować budowę prototypów w środowisku laboratoryjnym lub środowisku interfejsu symulującego istniejące systemy, a także linii pilotażowych, kiedy są one konieczne do badań przemysłowych, a zwłaszcza uzyskania dowodu w przypadku technologii generycznych.

Innymi słowy badania przemysłowe stanowią początkowe etapy prac badawczych, w których ryzyko wystąpienia niepowodzenia jest wysokie, w związku z czym poziom dofinansowania tego rodzaju prac jest wyższe.

Eksperymentalne prace rozwojowe – zdobywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i biznesu oraz innej stosownej wiedzy i umiejętności w celu opracowywania nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług. Mogą one także obejmować na przykład czynności mające na celu pojęciowe definiowanie, planowanie oraz dokumentowanie nowych produktów, procesów i usług.

Innymi słowy eksperymentalne prace rozwojowe stanowią wynik zastosowania w praktyce zdobytej (lub dostępnej) wiedzy, co oznacza że ryzyko wystąpienia niepowodzenia jest zdecydowanie mniejsze niż w przypadku badań przemysłowych, dlatego poziom dofinansowania tego rodzaju prac jest dużo niższy.

3/ Określenie etapu rozwoju rozwiązania będącego przedmiotem badań

Podczas planowania projektu należy zastanowić się także na jakim poziomie gotowości technologicznej obecnie znajduje się nasza technologia lub rozwijany produkt, a także jakie kolejne poziomy zamierzamy docelowo osiągać na poszczególnych etapach realizacji projektu. W tym zakresie szczególnie pomocna będzie dziewięciostopniowa skala TRL (ang. Technology Readines Level), gdzie pierwszy poziom wskazuje na najniższy stopnień zaawansowania technologicznego, a ostatni pełną dojrzałość i gotowość do wdrożenia. Taka struktura pozwala w jasny i klarowny sposób przedstawić jak docelowo będzie kształtować się proces realizacji projektu od prac koncepcyjnych, badań laboratoryjnych, poprzez stworzenie prototypu, aż do produktu końcowego. 

Działalność badawczo-rozwojowa wymaga zaangażowania przez przedsiębiorstwo wielu zasobów ludzkich, technicznych czy intelektualnych. Dlatego też, ważnym aspektem na etapie przygotowania do realizacji projektu będącego przedmiotem wniosku o dofinansowanie będzie wykazanie zdolności do prawidłowej jego realizacji. Innymi słowy, należy zastanowić się czy jesteśmy w posiadaniu odpowiednich zasobów oraz zaplanować ich uzupełnienie, aby osiągać założone cele projektowe.

W szczególności należy wykazać, że przedsiębiorstwo dysponuje odpowiednimi zasobami kadrowymi, tj. zespołem, który będzie zaangażowany w prace projektowe. Ważne jest, aby zespół posiadał wiedzę i doświadczenie niezbędne do zrealizowania projektu, a posiadane przez niego umiejętności były adekwatne i odpowiadały obszarom podejmowanych w projekcie prac. Ponadto należy wydzielić posiadane zasoby techniczne i intelektualne (WNiP), będące w posiadaniu przedsiębiorstwa, które będą wykorzystywane w toku realizacji projektu. Należy  jasno wykazać związek między poszczególnymi zasobami, a zakresem zaplanowanych w projekcie prac B+R.

5/ Określenie budżetu projektu

Budżet projektu to jeden z najważniejszych elementów do przygotowania na etapie jego planowania. Zawiera on informacje o kosztach jakie zamierzamy sfinansować. Powinien być dobrze przemyślany, spójny z harmonogramem oraz zakresem prowadzonych działań projektowych oraz obejmować realne koszty, które są niezbędne i konieczne dla zrealizowania projektu i osiągnięcia zakładanych jego efektów. Częstym problemem występującym na tym etapie jest fakt, że przedsiębiorcom trudno jest precyzyjnie określić wszystkie potrzebne koszty projektu badawczo-rozwojowego na tak wczesnym etapie, przez co budżet może stawać się zbyt obszerny lub też zbyt mało szczegółowy. Dlatego też, aby móc precyzyjnie oszacować budżet projektu, warto w pierwszej kolejności zadbać o właściwe przypisanie poszczególnych wydatków do kategorii kosztów kwalifikowalnych zdefiniowanych w ramach danego konkursu. Mając wstępnie oszacowany budżet konieczne będzie zrewidowanie poszczególnych pozycji pod kątem zasadności oraz realnej potrzeby wykorzystania danego zakupu w ramach przewidywanych zadań projektowych.

6/ Wskaźniki

Punktem kulminacyjnym prac nad opracowywaniem projektu B+R oraz aplikacji dotacyjnej powinno być ustalenie zestawu wskaźników, które dają możliwość zmierzenia, na ile cel główny projektu zostały zrealizowany. Planując dany wskaźnik należy odnieść się do wartości bazowej (stan na dzień rozpoczęcia realizacji projektu) i określić wartość docelową jaka zostanie osiągnięta po zakończeniu realizacji projektu. W tym aspekcie w szczególności należy pamiętać o tym, aby określane wskaźniki były jak najbardziej mierzalne i realne do osiągnięcia, ponieważ później będą stanowiły podstawę do rozliczania projektu.

Podsumowanie

Wiele aspektów i podejmowanych działań na etapie przygotowania projektu jest zależne całkowicie od rodzaju, specyfiki i jego charakteru, niemniej uwzględnienie wyżej wyróżnionych elementów pozwoli ustrukturyzować projekt badawczo-rozwojowy oraz ułatwi proces planowania i przygotowywania podstawowych jego założeń. Mamy nadzieję, że powyższe wskazówki zawarte w niniejszym artykule będą pomocne dla Państwa w procesie ubiegania się o dofinansowanie projektów, których rezultaty osiągną sukces wdrożeniowy.